| لوله چیست؟
لوله یک استوانه تو خالی است که معمولا سطح مقطع دایره‌ای شکل دارد و برای انتقال موادی که سیال هستند و می‌توانند از جایی به جای دیگر حرکت کنند، استفاده و غالبا از جنس فلزات و یا مواد پلاستیکی ساخته میشود. استانداردهای بین‌المللی و ملی مختلفی برای تولید لوله‌ها وجود دارد و آنها را معمولا با رعایت یک یا چند مورد از این استانداردها تولید می‌کنند؛ به همین دلیل بسته به لوله انتخابی شما که از چه استاندارد و موادی در آن استفاده شده، قیمت لوله و کیفیت آن نیز متفاوت است.
انتخاب جنس مناسب برای لوله از لحاظ مقاومت لوله و عمر کارکرد آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این انتخاب باید عوامل مختلفی نظیر شرایط محیطی کارکرد لوله، دما و فشار عبوری و خورندگی در نظر گرفته شود. در این زمینه استاندارهای مختلفی وجود دارد که استاندارد های API و ASTM مهمترین استانداردها در زمینۀ انتخاب جنس لوله هستند.
اغلب لوله های مورد استفاده در صنعت از جنس فولاد هستند. لوله های فولادی معمولاً به دو صورت درز دار و بدون درز ساخته می‌شوند. لوله های درزدار به وسیلۀ اتصال پلیت های خم شده و لوله های بدون درز به صورت اکسترودینگ توسط قالب های مختلف تولید می‌شوند.
برای کاربردهای انتقال آب و فاضلاب معمولاً از لوله های چدنی استفاده میشود. زمانی که جریان خاصیت خورندگی یا شیمیایی داشته باشد، لوله های چدنی مناسب نبوده و از فلزات دیگری مثل مس، نیکل، آلومینیوم، برنج، فولاد ضد زنگ و … برای ساخت انواع لوله ها استفاده میشود. این لوله ها معمولاً دارای قیمت بالاتری نسبت به لوله های چدنی هستند.
استفاده از مس و آلیاژهای آن در خطوط ابزار دقیق، کارخانجات و صنایع غذایی و تجهیزات انتقال حرارت بسیار مرسوم است؛ هرچند که استفاده از فولاد ضد زنگ هم در این موارد روبه افزایش است.
لوله های پلاستیکی عمر زیادی داشته و در برابر خوردگی و مواد شیمیایی مقاوم هستند. همچنین به علت انعطاف پذیری که دارند، فرآیند لوله کشی را تسهیل می‌کنند و در خیلی از موارد بدون نیاز به اتصالات می‌توانند تغییر زاویه دهند. اصولاً برای انتقال مایعات خورنده مثل اسید های معدنی، گازهای خورنده و ترکیبات شیمیایی از انواع لوله های پلاستیکی استفاده میشود.
هرچند که امروزه به علت ارزان بودن این لوله ها و سبک بودن و انعطاف پذیری بیشتر آنها، در لوله کشی های مربوط به آب و تأسیسات خانگی هم از لوله های پلاستیکی استفاده می‌کنند.
انواع مواد سازندۀ لوله های پلاستیکی عبارتند از : پلی پروپیلن و پلی اتیلن ، پلی بوتیلن ، پلی وینیل کلرید اکریلو نیتریل بوتادین استیرن و… . از این پلاستیک ها به سه روش در ساخت انواع لوله ها استفاده میشود: به صورت لوله های تمام پلاستیک، به شکل مواد پلاستیکی غنی شده و به صورت مواد پوشش دهنده یا آستر.
| لوله گازی
همانطور که از اسم این لوله پیداست، از لوله های تست گازی برای گاز کشی استفاده می شود و به صورت لوله گازی توکار و لوله گازی روکار تولید می گردند. لوله گازی توکار با ورق API تولید میشود. همچنین باید گفت که مشخصات، سایز، ضخامت و نام کارخانه تولیدکننده لوله های گازی بر روی آن ها حک شده است. این محصولات نیز در بخش هایی از صنعت مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از:
- صنعت پتروشیمی و پالایشگاه های نفتی
- کاربرد در سوله های مختلف صنعتی و نیز کارخانجات بزرگ و کوچک
- کاربرد در نیروگاه های تولید برق و الکتریسیته
- سامانه هیدرولیک و هوای فشرده شده
- گازکشی انواع ساختمان ها
| لوله صنعتی
لولۀ صنعتی، لوله ای از جنس فولاد کربن ساخته شده و در واقع با شکل‌دهی ورق سیاه به تولید می رسد. کاربرد این نوع لوله، بیشتر در پروژه های ساخت و ساز و دیگر مصارف صنعتی است. از مهمترین ویژگی های لوله های صنعتی، می توان به جوش‌پذیری عالی، تنوع زیاد، قیمت مناسب و ضخامت بالای آن اشاره کرد. این نوع لوله ها کاربردهای متنوعی دارند که عبارت است از:
- کاربرد در صنایع پتروشیمی
- جهت انتقال سیالات
- ساخت خرپاها
- ساخت پل های فلزی
- جهت جابجایی و انتقال نفت و گاز
| لوله مبلی
لوله مبلی، لوله سبکی است که به آن لوله روغنی نیز می گویند. چرا که از ورق روغنی و به روش نورد سرد تولید می شود. این نوع لوله، یکی از پرفروش ترین و محبوب ترین محصولات فولادی در بازار است که دارای ویژگی هایی از قبیل مقاومت و دوام بالا، قابلیت جوش پذیری، قابلیت شکل پذیری و همچنین خاصیت آبکاری است. از لوله مبلی در صنایع مختلفی استفاده می شود که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:
- کاربرد در صنایع خودروسازی
- ساخت لوازم خانه و مبلمان
- کاربرد در دوچرخه سازی
- تولید انواع وسایل آشپزخانه
- کاربرد در صنعت هواپیما سازی و ساخت قطعات
| لوله داربستی
این نوع لوله نیز، یک لوله فلزی است اما کاربرد آن با دیگر لوله هایی که نام برده شد، متفاوت است. چرا که همانطور که از نام شان پیداست، لوله های داربستی نقش نگهدارنده را در سازه و ساختمان ایفا می کنند. این محصولات نیز در دو نوع درزدار و بدون درز تولید می شوند که لوله بدون درز، مقاومت و استحکام بیشتری نسبت به نوع درزدار آن دارد.
لوله های داربستی شامل انواع گوناگونی می شوند:
- لوله داربستی چکش ستاره
- لوله داربستی مثلثی
- لوله داربستی پایه دار
| لوله اسپیرال
لوله ای که از ترکیب الیاف کربن، فولاد و پلی اتیلن تولید شده است را، لوله اسپیرال می‌گویند و در موارد گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد. لوله های اسپیرال به شکل مارپیچ هستند و ضخامت های متفاوتی نیز دارند. ورق‌های فلزی با عبور از درون غلتک هایی که درزهای حلزونی دارند، به شکل لوله در می آیند و لوله اسپیرال ساخته می شود. همچنین نقاط اتصال صفحات نیز، با جوش زیر پودری، به صورت دوگانه به هم متصل می گردند. لوله های اسپیرال را در موارد گسترده ای استفاده می کنند که در زیر نام می بریم:
- کاربرد در تولید انرژی حرارتی
- سیستم های آب و فاضلاب
- کاربرد در صنایع شیمیایی
- کاربرد در صنعت گرمایشی
- قابل استفاده در صنعت برق
| لوله مانیسمان
به لوله هایی که بدون جوشکاری و بدون درز باشند، لوله مانیسمان می گویند. لوله های مانیسمان در رده های 20 تا 160 تولید می شوند که در واقع اشاره به ضخامت آن ها دارد. در این چند نوع شکل ظاهری آن ها یکسان، اما قطر داخلی‌شان متفاوت استلوله های مانسیمان دارای کاربردهای متنوعی هستند که در زیر به آن اشاره می کنیم:
- خطوط انتقال صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و پالایشگاه ها
- جهت تولید مبدل های گرمایی و حرارتی
- کاربرد در نیروگاه‌ها برای عایق‌کاری کابل های فشار قوی
- قابل استفاده در صنایع کشاورزی و آبرسانی صنعتی
- خطوط صنایع دارویی و غذایی
- خطوط فشار قوی
| لوله مسی
پر استفاده ترین نوع لوله ها در صنعت لوله سازی، لوله مسی است. فلز مس با عدد اتمی 29 دارای ویژگی هایی نظیر قابلیت رسانایی الکتریکی و حرارتی بسیار بالا و نیز انعطاف پذیری خوب است که باعث شده لوله مسی، محبوبیت و کاربرد های زیادی داشته باشد. از این نوع لوله، در خطوط خنک کننده سیستم های HVAC یا همان سیستم های گرمایشی و سرمایشی، تهویه و نیز خطوط آبرسانی استفاده می شود. از دیگر موارد کاربرد این لوله می توان نام برد:
- سیستم انتقال آب خانگی
- انتقال و جابجایی سیالات سنگین
- کاربرد در پخش سوخت مثل بنزین
- آبپاش های آتش نشانی
| لوله گالوانیزه
لوله گالوانیزه از جنس فولاد نرم تولید می شود که آبکاری آن با فلز روی انجام می گیرد. این نوع لوله به دلیل مقاوم بودن در برابر زنگ زدگی، خوردگی و اسیدهای مختلف، بیشترین کاربرد را در صنعت و ساختمان سازی دارد. برای افزایش مقاومت لوله های گالوانیزه، آن ها را درون یک کوره از فلز روی قرار می دهند تا عملیات گالوانیزاسیون انجام شود.
لوله گالوانیزه، در دو نوع گالوانیزه آهنی و گالوانیزه فولادی وجود دارد و اصلی ترین کاربرد آن ها، برای انتقال گاز و آب در گلخانه ها، لوازم بهداشتی، تخلیۀ فاضلاب و تخلیۀ هوا است. کاربردهای دیگر لوله های گالوانیزه عبارت است از:
- جهت استفاده در سیستم های آبیاری
- آبرسانی در ساخت و سازها
- کاربرد در ساخت تصفیه خانه
- جهت استفاده در سیستم های تهویه
| لوله پلاستیکی
لوله های پلاستیکی، در واقع لوله های سبزی با قطعات همسان هستند. این نوع لوله ها طول عمر بالایی دارند، از استحکام و مقاومت بالایی برخوردارند، دچار پوسیدگی نمی‌شوند، همچنین نصب این لوله ها آسان و بهداشتی بوده و قابلیت تحمل فشار بالا را نیز دارند. اما در مقابل داشتن چنین مزایایی، در برابر حرارت و گرما تحمل کمی داشته و انعطاف پذیر نیستند. به همین دلیل از آن ها در برخی صنایع و آن هم به صورت محدود استفاده می شود. لوله های پلاستیکی انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- لوله PVC
- لوله پلی اتیلن PE
- لوله پلی پروپیلن PP
- لوله پلی بوتیلن PB
- لوله پنج لايه
| لوله فرفورژه
لوله فرفورژه لوله‌ای از جنس فولاد است که البته به طور کلی از لوله فولادی متمایز میشود. این لوله مهمترین انواع لوله برای خط لوله و سیستم لوله کشی است. جالب است بدانید که از نظر قیمتی لوله فولادی فرفورژه از لوله آهنی ارزان‌تر است. لوله فولادی فرفورژه بدون درز نیز داریم. ابتدا یک قطعه جامد از فولاد گرم میشود هنگامی که به درجه مشخصی از گرما رسید؛ توسط فشار و گرما و از طریق فرم در ابعاد مناسب و مورد استفاده ماشینکاری میشود. هنگامی که این لوله سرد شود ما یک لوله فرفورژه بدون درز خواهیم داشت. یک نوع دیگر لوله فرفورژه هم داریم که از جمله مهمترین انواع لوله به شمار می‌رود و آن لوله فرفورژه جوش داده شده است. برای تولید چنین لوله‌هایی غلتک‌ها نوارهای فرفورژه را به حرکت در می‌آورند و در نهایت آنها را لوله‌ای شکل می‌کنند. در نهایت همه این کارها نوارهای فولادی باید از دستگاه جوش عبور کنند؛ در نتیجه به یک لوله منفرد متصل خواهند شد.
| لوله بتنی
تمام لوله‌ها همانطور که از نامشان پیداست جنس و سبک خاص مخصوص به خود را دارند. یکی از مهمترین انواع لوله، لوله بتنی است. این لوله‌ها به وسیله بتن و ریختن آنها در قالبی مناسب ساخته می‌شوند. دسته بندی لوله‌های بتنی در دو نوع مسلح و ساده است. در واقع کاربرد این لوله در سیستم‌های لوله کشی پر فشار و کم فشار است. همانطور که می‌دانید بتن وزن بسیار بالایی دارد؛ لاین لوله‌ها نیز به سبب بتنی بودن جنسشان وزن بسیار بالایی دارند. این موضوع سبب میشود که لوله‌ها به آسانی قابل جابجایی نباشند و حمل آنها دشوار باشد. توجه داشته باشید این لوله‌ها با وجود وزن بالا و بتنی بودن جنسشان تحملی در برابر خوردگی ندارند. نباید آنها را در معرض مواد خورنده قرار داد چرا که در برابر آنها مقاومت کمی دارند. مزیت اساسی این نوع از مهمترین انواع لوله این است که هزینه نگهداری از آنها کم است. معمولا این نوع از لوله‌ها چیزی حدود 35 تا 50 سال عمر می‌کنند.
| لوله آلومینیوم
لوله‌های آلومینیومی یکی از آلیاژهای استیل است و مهمترین ویژگی آنها وزن سبک آنها و مقاومت نسبت به خوردگی است. از دیگر مزایای آنها خم‌پذیری، استحکام، خوش‌تراش بودن و قابلیت جوشکاری است. این لوله‌ها در لوازم‌خانگی، تأسیسات حرارتی و برودتی ساختمان، صنایع شیمیایی، لوله‌کشی زمین‌های کشاورزی، ساخت کویل‌ها و رساندن هوای خشک به کار می‌رود. لوله آلومینیومی برحسب کاربرد آن در سایزها، ضخامت‌ها و آلیاژهای گوناگونی تولید میشود.
|کاربرد لوله در صنایع مختلف چیست؟
کاربرد لوله‌ها بر خلاف عقیده عمومی به انتقال سیالات محدود نمی‌شود؛ لوله‌های داربستی برای ساخت اسکلت بندی داربست استفاده می‌شوند و در بسیاری از موارد حتی برای انتقال خطوط کابلی نیز از نوع خاصی از لوله‌ها استفاده میشود.
با این حال بخش عمده لوله‌ها برای هدف انتقال به خصوص انتقال سیالات تولید و استفاده می‌شوند که البته حجم استفاده در این حوزه به اندازه کافی گسترده است و در انتقال آب و فاضلاب شهری تا انتقال نفت و حتی مواد شیمیایی استفاده میشود.
جنس مواد اولیه، روش تولید و مقاومت با توجه به کاربرد لوله متفاوت است و با حساس‌تر شدن پروژه نیاز به لوله مستحکم و با قابلیت اطمینان بالاتر وجود دارد.
انواع لوله‌های گالوانیزه، مانیسمان، مسی و پلی اتیلن هر کدام خصوصیات منحصر به فرد خود را دارند. این خصوصیات باعث ایجاد مزایا و معایب خاص هر لوله در شرایط مختلف میشود.
در بعضی از پروژه‌ها نیاز به لوله‌های ضد زنگ داریم، گاهی اوقات لوله‌ها باید در برابر مواد شیمیایی مقاوم باشند و در بسیاری از مواقع قیمت اهمیت بیشتری برای مجریان پروژه دارد که همین موضوع شناخت انواع لوله و کاربر هر کدام را هنگام انتخاب مناسب برای فعالان این حوزه ضروری می‌کند
به طور کلی موارد کاربرد استفاده از لوله عبارت است از:
- جهت انتقال آب و مایعات دیگر
- انتقال و جابجایی مواد پتروشیمی، پالایشگاهی و نفت
- لوله کشی فاضلاب
- لوله کشی منازل
- لوله کشی کارخانجات، تولیدی ها و دیگر صنایع
| کلام آخر
لوله یک استوانه تو خالی است که معمولا سطح مقطع دایره‌ای شکل دارد و برای انتقال موادی که سیال هستند و می‌توانند از جایی به جای دیگر حرکت کنند، استفاده و غالبا از جنس فلزات و یا مواد پلاستیکی ساخته میشود. استانداردهای بین‌المللی و ملی مختلفی برای تولید لوله‌ها وجود دارد و آنها را معمولا با رعایت یک یا چند مورد از این استانداردها تولید می‌کنند؛ به همین دلیل بسته به لوله انتخابی شما که از چه استاندارد و موادی در آن استفاده شده، قیمت لوله و کیفیت آن نیز متفاوت است.